Żałoba u dorosłych

Podstawowe pojęcia

ŻAŁOBA – sytuacja człowieka, który utracił bliską osobę na skutek jej śmierci.

SMUTEK – reakcja emocjonalna na żałobę.

OPŁAKIWANIE – społeczny wyraz smutku.

PRZYWIĄZANIE – silna skłonność do przebywania w pobliżu innej osoby lub chęć częstego jej spotykania.

SMUTEK Z POWODU TEGO, CO SIĘ STANIE – reakcja psychiczna i emocjonalna na spodziewaną żałobę.

Smutek ludzi dorosłych

Istnieje kilkanaście opisów „typowego” czy też „nieskomplikowanego” przeżywania smutku w ciągu pierwszego roku po czyjejś śmierci. Uświadomienie sobie ich powinno nam pomóc w uniknięciu pokusy uznawania za patologiczne indywidualnych reakcji osób w żałobie. Nie każdy musi przechodzić przez kolejne fazy tego procesu, podobnie jak nie muszą one wyglądać tak samo w każdym przypadku.

Schemat doświadczania smutku

Faza 1: Otępienie. Etap ten zwykle następuje tuż po śmierci bliskiej osoby. Może mu towarzyszyć wstrząs psychiczny lub zaprzeczanie temu, co się stało. Reakcje takie pojawiają się najczęściej wtedy, gdy śmierć była niespodziewana.

Faza 2: Tęsknota i żal. Osoba pogrążona w żałobie tęskni za zmarłym. Płacze, szuka go, wspomina, czasem wydaje jej się, że go spotyka. Jednocześnie odczuwa gniew i poczucie winy. Faza ta wiąże się z najintensywniejszym smutkiem. W tym czasie mogą powracać wspomnienia o wcześniejszych bolesnych rozstaniach. Człowiek opłakujący stratę bardzo cierpi, zwłaszcza tuż po śmierci bliskiej osoby i później, kiedy przestają go już absorbować wszystkie sprawy związane z przeprowadzeniem pogrzebu i kiedy zostaje sam.

Faza 3: Dezorganizacja i rozpacz. Człowiek pogrążony w żałobie nie potrafi powrócić do normalnego życia, dręczy go bowiem uczucie beznadziejności, bezradności, osamotnienia, lęku i smutku. Niektórzy teoretycy twierdzą, że faza 2 i 3 przenikają się wzajemnie. Żałoba pozbawia nas poczucia bezpieczeństwa, tożsamości i celowości, ponieważ została zerwana bliska więź uczuciowa i zaburzone poczucie zależności.

Faza 4: Reorganizacja. Na tym etapie ludzie zwykle akceptują stratę i powracają do równowagi. Ból jest mniej dotkliwy, poczucie straty staje się możliwe do zniesienia. Nawet jeśli czas nie jest najlepszym lekarzem, to przecież płynie, a życie stawia przed nami coraz to nowe wyzwania, zajmuje nas i pociąga. Przeszłość oddala się, choć nie zostanie zapomniana. Człowiek, który przeżył śmierć bliskiej osoby, na nowo układa sobie życie bez niej.

Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że opisywane powyżej fazy przenikają się wzajemnie oraz, że mogą się powtarzać wraz z nawrotami żalu i smutku.

Patologiczne doświadczanie smutku

Smutek ludzi dorosłych często bywa dość skomplikowany, a nawet patologiczny, gdy:

• powstrzymujemy się od płaczu;
• odkładamy przeżywanie smutku na później;
• stan ten przedłuża się (i przeradza się w depresję kliniczną) ;
• coś zakłóci przeżywanie smutku (na przykład narzucone sobie ograniczenia, poczucie winy lub złość).