Gotowość dziecka 6-letniego do rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej
Fakt pójścia do szkoły stanowi zwykle dla dziecka wielkie przeżycie. Razem z dzieckiem przeżywają to rodzice. Na długo przed rozpoczęciem nauki w klasie pierwszej rozpoczynają się rozmowy o oczekujących je problemach. Rodzice próbują sami przygotować je do startu szkolnego, a za najważniejsze uważają, aby nauczyć dziecko czytać i pisać. Fakt ten tak ich absorbuje, że poza czynnikami intelektualnymi, nie zauważają innych czynników, które dziecku ułatwiają start szkolny.
Intencje są dobre, ze skutkami bywa różnie. Szczególnie dużo błędów popełniają rodzice uczący dziecko pisania. Czasem po tych przygotowaniach bywa dziecku jeszcze trudniej. Pozbycie się złych nawyków w pisaniu wymaga więcej czasu niż przyswojenie tej umiejętności od podstaw. Jak więc przygotować a nie popełnić błędu?
Większość dzieci osiąga tzw. gotowość do czytania i pisania w siódmym roku życia, bowiem w tym wieku zachodzą bardzo istotne zmiany ilościowe i jakościowe w całym rozwoju fizycznym i psychicznym. W naszym systemie szkolnym łączy się z faktem rozpoczęcia nauki. Dziecko osiąga w tedy dojrzałość szkolną, czyli moment równowagi między wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwoju dziecka.
Zastanawiając się nad tym, czy dziecko jest dojrzałe do nauki szkolnej, należy wziąć pod uwagę trzy aspekty wchodzące w skład rozwoju psychofizycznego dziecka. Są to:
- rozwój umysłowy;
- rozwój fizyczny (chodzi między innymi o odporność na zmęczenie i choroby);
- rozwój społeczny.
Jeśli cały rozwój psychiczny i fizyczny jest prawidłowy, to dziecko w wieku około siedmiu lat jest zdolne do podjęcia obowiązków szkolnych.
Po zapoznaniu się z tymi właściwościami dziecka, które składają się na dojrzałość szkolną, rodzice będą mogli sami wyrównać istniejące braki i niedobory w rozwoju dziecka oraz uniknąć błędów wychowawczych, które wpływają niekorzystnie na sytuację dziecka w szkole.
Przez prawidłowy rozwój psychiczny rozumiemy odpowiedni do wieku dziecka:
- zasób pojęć;
- wiadomości;
- stan mowy z uwzględnieniem zasobu słów oraz prawidłowej artykulacji;
- swobody wypowiadania się;
- zdolności zapamiętywania;
- zdolności myślenia przyczynowo-skutkowego;
- umiejętność wnioskowania;
- zdolność koncentracji uwagi.
Bardzo istotną rzeczą jest odpowiednia motywacja i zainteresowanie nauką, szkołą. Bierze się pod uwagę takie cechy jak: wytrwałość, obowiązkowość, systematyczność. Przy ocenie rozwoju społecznego zwraca się uwagę, czy dziecko będzie zdolne do współżycia w grupie, czy będzie umiało dostosować się do wymagań życia zbiorowego. Ważna jest też dojrzałość emocjonalna, dzięki, której dziecko staje się bardziej opanowane i potrafi sobie radzić w sytuacjach poważniejszych.
Do siódmego roku życia podstawową formą działalności dziecka jest zabawa. Z chwilą rozpoczęcia nauki zmienia się środowisko dziecka oraz stawiane mu wymagania. Wchodząc w nową społeczność dziecko musi się jej podporządkować, mieć określone właściwości, przyzwyczajenia i nawyki konieczne do rozpoczęcia nauki szkolnej.
W wieku siedmiu lat ulegają istotnym przeobrażeniom te procesy poznawcze i psychiczne, które przyczyniają się do orientacji dziecka w otaczającym je świecie. Orientacje tę zdobywa dziecko przede wszystkim przez poznania zmysłowe.
Fakt prawidłowego działania narządów zmysłowych (wzrok – oko, słuch – ucho) ma bardzo istotne znaczenie dla należytego przystosowania się dziecka do wymogów szkoły. Ważne jest czy dziecko słyszy głoski, rozróżnia je w słowie. Jeśli nie, mimo ciężkiej pracy nie nauczy się czytać. Dziecko winno posiadać umiejętność wyodrębniania szczegółów z całości (zdolność do analizy). Jednocześnie powinna narastać zdolność do scalania, składania tych wyodrębnionych elementów, czyli zdolność do syntezy. Jeżeli zauważa się, że dziecko nie potrafi wykonać układania wg wzoru z klocków, że nie dostrzega różnic między poszczególnymi elementami, to może to świadczyć, że dziecko ma źle, lub słabo rozwiniętą zdolność analizy i syntezy wzrokowej.
Bardzo ważna jest ogólna sprawność fizyczna dziecka. Dzieci mało sprawne określane są jako niezdarne, niezręczne. Unikają one gier i zabaw ruchowych. Zdarza się jednak, że ogólna sprawność ruchowa jest dobra, a słaba jest tylko sprawność rąk. Dzieci te niechętnie lepią z plasteliny, wycinają. Zużywają na to znacznie więcej czasu niż ich rówieśnicy. W rysunkach dominują schematy, krótkie linie, nadmiernie lub bardzo słabo naciskają na ołówek czy kredkę.
Istotnym czynnikiem jest tez zgodność linii ręka – oko, czyli przewaga jednej strony ciała nad drugą. Dzieci o skrzyżowanej lateralizacji będą już na początku nauki miały trudności w rozpoznawaniu liter b-d, p-b, często czytają od strony prawej do lewej.
Podsumowując dotychczasowe rozważania nad dojrzałością i przygotowaniem dziecka do nauki szkolnej, możemy stwierdzić, że rola rodziców polega na:
- Dbałości o zdrowie fizyczne dziecka – przez kontrole lekarski, stosowanie się do wskazań i zaleceń lekarskich.
- Kształtowanie prawidłowej wymowy, rozwoju słownictwa – przez rozmowy, częsty kontakt z dzieckiem, zapewnienie mu towarzystwa rówieśników.
- Rozwijanie logicznego myślenia, zapamiętywania poprzez pobudzanie dziecka do obserwacji wyjaśnienia, wyciągania wniosków, interpretowania widzianych zjawisk i rzeczy.
- Wyrobienie umiejętności spostrzegania istotnych szczegółów, analizowania i syntezowania poprzez gry i zabawy (gry kostkowe, domino, historyjki obrazkowe, puzzle, itp.).
- Dbałość o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka. Ćwiczenia sprawności rąk (poprzez rysowanie, zamalowywanie, wycinanie, lepienie).
- Nauczenie szanowania pomocy szkolnych.
- Rozbudzenia zainteresowania szkołą.
- Przygotowanie do samodzielności (zapięcie guzików, zawiązanie butów, przebranie się na zajęcia wf-u).
- Stworzenie odpowiednich warunków do odrabiania lekcji (uregulowany tryb życia, spokój, miejsce na przybory szkolne).
Przedstawione powyżej wskazania dotyczą przygotowania dziecka do szkoły. Wynikają one z warunków, jakim powinno odpowiadać dziecko wstępujące do szkoły. Wszystko to wymaga dużej uwagi rodziców. Rodzice są w stanie korygować postępowanie dziecka i usuwać braki, które mogą przeszkadzać dziecku w przystosowaniu się do obowiązków szkolnych.